Ας μάθουμε το πώς οι διάφοροι λαοί στην Αρχαιότητα, μέχρι την εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων, κατάφερναν να πλοηγούνται στα μεγάλα ταξίδια τους. Μία διάσταση του θέματος είναι η εξέλιξη της ναυπηγικής, όμως εμείς θα εστιάσουμε σε μια άλλη, εξίσου σημαντική: την εξέλιξη των μέσων πλοήγησης.
1. Σε ποιον τόπο εντοπίζεται η πρώτη ναυτιλιακή δραστηριότητα του ανθρώπου σε ανοιχτές θάλλασες; Πώς δικαιολογείται αυτό; Μελετήστε ένα ενδιαφέρον άρθρο του περιοδικού «Ναυτική Ιστορία».
2. Σύντομα οι αρχαίοι Έλληνες ναυτικοί ξανοίχτηκαν σε θάλασσες πολύ μακρινές. Για να το επιτύχουν όμως αυτό χρειάζονταν όργανα που προσδιόριζαν την θέση του πλοίου την κατεύθυνση και την ταχύτητα. Ακόμα και με την χρήση των οργάνων τα πράγματα δεν ήταν απλά και μπορούσαν να γίνουν λάθη που έπρεπε να προσδιοριστούν. Διαβάστε σχετικά την παράγραφο «Μαθήματα ναυσιπλοΐας» σ’ αυτό το κείμενο.
3. Eδώ είναι ένας κατάλογος με στοιχεία της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας. Εντοπίστε στην κατηγορία «Μετρητικά όργανα, εργαλεία και μηχανές των αρχαίων Ελλήνων» το «ναυτικό δρομόμετρο» για να δείτε πώς μετρούσαν τις αποστάσεις. Επίσης στην κατηγορία «Τα αστρονομικά μετρητικά όργανα των αρχαίων Ελλήνων» μπορείτε να πάρετε μια γεύση από τα διάφορα όργανα προσανατολισμού. Εστιάστε στον «τετράντα του Ιππάρχου». Σύμφωνα με το κείμενο, το όργανο συνέδεε την ώρα της ημέρα με την θέση του πλοίου και αντίστροφα. Για ποιον λόγο όμως υπήρχε ρύθμιση ανάλογα με τον ζωδιακό κύκλο; Ποια αντιστοιχία εντοπίζετε με το ναυτικό ημερολόγιο «Άλμανακ» που χρησιμοποιήθηκε αρκετές χιλιετίες αργότερα; Πληροφορίες για το «Άλμανακ» θα βρείτε εδώ, ενώ για τον ζωδιακό κύκλο περιεργαστείτε την εφαρμογή flash εδώ (μετακινήστε τον δείκτη χρονολογίας και παρατηρήστε πώς μεταβάλλεται η φαινομενική θέση του Ήλιου στο ουράνιο στερέωμα, που γίνεται αντιληπτή κατά την δύση του).
4. Πολύ σημαντικά όλα τα αστρονομικά όργανα των αρχαίων Ελλήνων, όμως πραγματική επανάσταση στην ναυσιπλοΐα επέφερε η γνωστή μας πυξίδα. Πότε ανακαλύφθηκε και από ποιους; Διαβάστε αυτό το σχετικό άρθρο. Επίσης, εδώ παρουσιάζεται το πώς μια ομάδα την χρησιμοποίησε για να προσανατολιστεί. Αναφέρονται όμως και κάποιες αδυναμίες του οργάνου. Ποιες; Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ένα ρολόι με δείκτες ως πυξίδα; Το γεγονός ότι διαφέρουν ο γεωγραφικός Βορράς (σημείο στον άξονα περιστροφής της Γης) από τον μαγνητικό Βορρά, πόσο δυσχεραίνει τον προσανατολισμό με πυξίδα; Διαβάστε σχετικά εδώ.
5. Στο άρθρο «Η τέχνη του προσανατολισμού από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα» θα δείτε πως άλλοι λαοί, όπως οι Πολυνήσιοι ή οι Βίκινγκς, είχαν αναπτύξει ιδιαίτερες ικανότητες προσανατολισμού, βασισμένες κυρίως στην παρατήρηση. Με ποιον τρόπο ακριβώς; Όμως και αυτό το άρθρο είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικό!
6. Διαβάστε αυτό το κείμενο και απαντήστε: ποιοι παράγοντες ευνόησαν την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου κατά τον 16ο αιώνα; Επίσης μάθετε από εδώ το πώς οφελήθηκε η πλοήγηση από τους αληγείς ανέμους (trade winds) που ανακάλυψε ο Κολόμβος;
7. Τέλος, μελετήστε την παράγραφο «Τα πλοία των Φαιάκων» εδώ. Ποιο τεχνολογικό όραμα περιέγραφε ο Όμηρος στην «Οδύσσεια» για την ναυσιπλοΐα; Μπορείτε να αντιπαραθέσετε στα «τέλεια» πλοία των Φαιάκων τα «ατελή» του Οδυσσέα και να συμπεράνετε ποιοι κίνδυνοι ελοχεύουν εξαιτίας των «ατελειών» των πλοίων;
Συντεταγμένες 